مروری بر نقاط قوت و ضعف فعالیت های یک سال گذشته انجمن هنرهای نمایشی خراسان رضوی

ریحانه موسوی | شهرآرانیوز، هنر‌های نمایشی خراسان رضوی در سال‌های اخیر با چالش‌ها و فرصت‌های متعددی روبه رو بوده‌اند. ضعف زیرساخت ها، کمبود منابع مالی، نبود سالن‌های استاندارد و فقدان حمایت کافی از هنرمندان جوان، جمله مسائلی هستند که رشد و توسعه تئاتر استان را با دشواری روبه رو کرده‌اند. در همین حال، برگزاری انتخابات و جشنواره‌های تئاتر استانی، ضمن فراهم آوردن فرصتی برای شناسایی ظرفیت ها، نقاط ضعف مهمی همچون ناهماهنگی، محدودیت امکانات و ضعف تبلیغات را نیز آشکار ساخته است. از تیرماه سال گذشته که انتخابات هیئت مدیره انجمن هنر‌های نمایشی خراسان رضوی برگزار شد، این انجمن با تمرکز بر تقویت شاخصه‌های حرفه‌ای، گسترش مشارکت هنرمندان و سامان دهی ساختار اجرایی، تلاش کرده است تا پاسخ گوی نیاز‌ها و چالش‌های روز تئاتر استان باشد. با این حال، محدودیت منابع مالی، پراکندگی اجراها، کمبود حمایت نهادی و ضعف ارتباط میان انجمن و بدنه هنرمندان، از آسیب‌های جدی این دوره محسوب می‌شود. این گزارش با هدف آسیب شناسی فعالیت‌های یک سال گذشته انجمن هنر‌های نمایشی استان و بررسی نقاط قوت و ضعف آن، به تبیین برنامه‌های پیش روی انجمن برای سال آینده می‌پردازد. همچنین نگاهی به روند برگزاری جشنواره تئاتر استانی و نقش انتخابات خواهد داشت تا راهکار‌هایی عملی برای پویایی بیشتر تئاتر استان ارائه شود.

انجمن در تصمیم گیری‌های تئاتری دخیل نیست

کیوان صباغ، نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر، انجمن هنر‌های نمایشی استان را یک تشکل مردم نهاد دانست که اعضای آن از طریق انتخابات صنفی توسط خود هنرمندان انتخاب می‌شوند. وی در این باره توضیح داد: شاید این انجمن تحت نظارت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی باشد، اما زیرمجموعه هیچ نهادی نیست و باید به صورت مستقل سیاست گذاری و کار اجرایی انجام دهد. وی افزود: این انجمن در تصمیم گیری‌ها و سیاست گذاری‌ها دخیل نیست و کار اجرایی چندانی نیز انجام نمی‌دهد. فقط سالی یک بار جشنواره تئاتر استانی را از نظر اجرایی و نه از نظر سیاست گذاری و تصمیم گیری برگزار می‌کند. صباغ از مهم‌ترین شاخصه‌هایی که انجمن می‌تواند داشته باشد و در دوره‌های قبل نیز وجود داشت، در اختیار گرفتن مجموعه تئاترشهر دانست و ادامه داد: این اقدام هم به جهت درآمدزایی و هم مدیریت و برنامه ریزی می‌تواند صورت بگیرد، که متأسفانه نمی‌دانیم به لحاظ حقوقی مشکل دارد یا ساختار اداری آن مهیا نیست. وی معتقد است بخشی از عملکرد ناقص انجمن هنر‌های نمایشی به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بازمی گردد که بها و اختیارات لازم را به آن نمی‌دهد و بخش دیگر آن نیز مربوط به اعضای هیئت مدیره انجمن است. صباغ در توضیح این موارد بیان کرد: به نظرم اعضای هیئت مدیره انجمن هنر‌های نمایشی استان چندان با یکدیگر هم سو نیستند؛ اگر قدرت لازم را پیدا کنند، انگیزه انجام دادن بسیاری از کار‌ها را به دست خواهند آورد. هرچند اقداماتی از نظر نرم افزاری انجام داده‌اند و کمیته‌هایی به وجود آمده که در این مدت بسیار مؤثر بوده‌اند؛ مانند کمیته حقوقی که اختلافات بین هنرمندان را بررسی و حل وفصل می‌کند.

۶۰ درصد از هنرمندان تأثیرگذار، در انتخابات انجمن شرکت نکردند

این هنرمند، جشنواره تئاتر استانی سال گذشته را از نظر برگزاری خوب توصیف کرد و گفت: برگزاری جشنواره هرچند ویژگی‌هایی داشت، اما بازخورد و نتیجه مطلوبی نداشت؛ زیرا بسیاری از هنرمندان به این جشنواره اعتمادی ندارند، در حالی که زمانی مجرای ورود به جشنواره فجر بود. اکنون به دلیل اینکه جشنواره فجر بخش‌های مختلفی دارد، بسیاری از هنرمندان ترجیح می‌دهند بدون حضور در جشنواره استانی به جشنواره فجر بروند. برخی دیگر، مانند من، اصلا در جشنواره شرکت نمی‌کنند.

وی از نبود ارتباط مؤثر هنرمندان با انجمن سخن گفت و افزود: هنرمندان بیشتر با کارشناسان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان در ارتباط هستند. هرچند انجمن باید نقطه وصل بین هنرمندان و دستگاه‌های دولتی باشد، اما این حلقه مفقود شده است.

صباغ با انتقاد از نحوه برگزاری انتخابات انجمن هنر‌های نمایشی استان در سال گذشته گفت: چند سال پیش دوره‌ای بود که رئیس انجمن توسط مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی انتصاب می‌شد و انتخاباتی در کار نبود. در آن دوره، عملکرد انجمن بهتر بود؛ زیرا در انتخابات، سازوکار عادلانه‌ای وجود ندارد. تیرماه سال گذشته که انتخابات برگزار شد، حدود ۶۰ درصد از هنرمندان مؤثر این شهر در آن شرکت نکردند؛ زیرا اعتماد و اعتقادی به انجمن نداشتند و حیات هنری خود را در گرو این انتخابات نمی‌دیدند.

ضعیف‌ترین دوره تاریخ جشنواره استانی سال گذشته برگزار شد

مسعود حکم آبادی، تهیه کننده و بازیگر تئاتر، مشکل بزرگ انجمن هنر‌های نمایشی را نبود قدرت اجرایی دانست و گفت: زمانی مجموعه تئاترشهر مشهد یک اهرم قدرت تصمیم گیری در حوزه تئاتر بود که در اختیار انجمن قرار داشت، اما اکنون انجمن عملا هیچ جایگاه تصمیم گیری مؤثری برای تئاتر مشهد و استان ندارد. از طرفی، هنرمندان انجمن را از آنِ خود نمی‌دانند، چون آن گونه که باید و شاید در کنار هنرمندان نبوده است. وی بیان کرد: انجمن در یک سال گذشته فقط یک جشنواره تئاتر استانی برگزار کرد که به مراتب ضعیف‌ترین دوره تاریخ این جشنواره بود؛ چه در حوزه انتخاب داوران و چه در انتخاب آثار. در این دوره، نماینده خوبی نیز در بخش مسابقه جشنواره فجر نداشتیم. در این باره انجمن مقصر نیست، اما انجمنی که قدرت اجرایی ندارد، بود و نبودش برای هنرمندان تفاوتی ندارد.

این تهیه کننده ادامه داد: در یک سال گذشته، آثار زیادی توقیف شد و اتفاقات متفاوتی در تئاتر رخ داد، اما انجمن کوچک‌ترین ورودی به این مسائل نکرد. کار انجمن، حمایت صنفی از اعضای خود است، اما تاکنون این اتفاق رخ نداده است. تنها اقدام مثبتی که در یک سال اخیر صورت گرفت، تشکیل شورای حل اختلاف بود که باعث شد هنرمندان مشکلات خود را مطرح کنند و چندین اختلاف مهم نیز حل شد؛ که اتفاق بسیار خوبی است.

انجمن هنر‌های نمایشی از هنرمندانش حمایت نمی‌کند

وی معتقد است انجمن باید در بزنگاه‌هایی مانند ممنوع الکاری، بیکاری و توقیف آثار از هنرمندان تئاتر شهر و استانش حمایت کند. او افزود: در برخی موارد که انجمن به آن ورود می‌کند، کار‌ها بیشتر از پیش با مشکل روبه رو می‌شود. به عنوان مثال، ما طرح جشنواره نمایشنامه خوانی را به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری ارائه دادیم و قرار بود آن را برگزار کنیم، اما انجمن ورود کرد و تصمیم گرفت خود برگزارکننده باشد؛ که متأسفانه هیچ اتفاقی رخ نداد

حکم آبادی افزود: اعضای هیئت مدیره انجمن نمایش استان باید افرادی باشند که درگیر تئاتر و در حال اجرا و تمرین هستند، در صورتی که رئیس انجمن سال هاست کاری روی صحنه نبرده است. سیستم کارمندی نمی‌تواند برای هنرمند تصمیم بگیرد، بلکه هنرمند باید برای هنرمند تصمیم بگیرد. در سال ۹۵ تا ۹۷ انجمن هنر‌های نمایشی استان به شکل درستی مدیریت می‌شد، زیرا مدیر وقت آن از جنس هنر بود.

وی همچنین درباره نحوه برگزاری انتخابات انجمن هنر‌های نمایشی بیان کرد: ما صحبت از انتخابات آزاد می‌کنیم، اما چند نفر را از بیرون پای کار می‌گذاریم و از مدیرکل نیز می‌خواهیم نماینده خود را بگذارد. انتخاب نماینده از سوی مدیرکل سابق (در سال گذشته) نیز عجیب است؛ زیرا او سال هاست که تئاتر کار نکرده و این نوع انتخابات و شکل انتصابات غلط است. این تهیه کننده تئاتر مشهد ادامه داد: هنرمندان سرشناس ما، یا در انتخابات ثبت نام نمی‌کنند یا توسط حوزه نظارتی رد می‌شوند. قانونی نیز برای انتخابات وضع کرده‌اند که فقط اعضای گروه‌های نمایشی می‌توانند رأی دهند. من حدود بیست سال است که به هنر تئاتر مشغولم، اما عضو هیچ گروه نمایشی نیستم و علاقه‌ای نیز به عضو شدن در هیچ گروهی ندارم.

حکم آبادی در پایان افزود: انجمن یک مجموعه مردم نهاد است؛ بنابراین سیستم دولتی اختیارات خود را به آن نمی‌دهد. من شنیده‌ام اعضای انجمن در حال تلاش هستند تا روند صدور مجوز تئاتر را در دست بگیرند، اما کاملا واضح است که این اتفاق رخ نمی‌دهد. آن‌ها باید روند کار‌ها را پیگیری کنند، به اجرا‌ها و تمرینات سر بزنند و مسائل و مشکلات هنرمندان را برطرف کنند، وقتی چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد، به طور طبیعی هنرمند نیز هیچ تعاملی با انجمن نخواهد داشت.

در ادامه حتما بخوانید بازی قدرت خدمتکارهای شاه‌نشین | نگاهی به نمایش «آداب شکار روباه» در تماشاخانه کربن مشهد

در مسیر تغییر انجمن به مؤسسه هستیم

محمد حسن زاده، رئیس هیئت مدیره انجمن هنر‌های نمایش خراسان رضوی، درباره فعالیت‌های انجمن گفت: طبق دستوری که آمده، مکان‌های مربوط به وزارت فرهنگ و ارشاد باید در فرایند مزایده به مؤسسات فرهنگی و هنری واگذار شود. زمانی که ما شروع به کار کردیم، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، حق واگذاری هیچ مکانی را به انجمن نداد، حتی یک اتاق. با پیگیری‌هایی که انجام دادیم، مؤسسه را به مرحله ثبت رساندیم و آخرین مراحل آن در حال انجام است. به محض اینکه مؤسسه فرهنگی هنری انجمن هنر‌های نمایشی تصویب شود، ما در مزایده‌ای که اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار خواهد کرد شرکت می‌کنیم و آن‌ها هم مساعدت خواهند کرد، تا مجموعه تئاترشهر در اختیار انجمن هنر‌های نمایشی قرار بگیرد. وی بیان کرد: پنج سال انجمن وجود نداشت و تمام اقدامات دوره‌های قبل روی زمین مانده بود؛ در این مدت اولین و مهم‌ترین اقدامی که انجام داده‌ایم، فعال کردن انجمن‌های شهرستان‌ها بود و از طریق انتخابات اختیارات را به خود هنرمندان دادیم. در این فرایند سه نفر به عنوان هیئت امنا، که یک نفر مسئول دفتر انجمن است، انتخاب شدند. در شهرستان‌هایی که به حدنصاب نرسیدند، رؤسای ادارات با مشورت هنرمندان سه نفر را معرفی کردند، که مسئول دفتر را خودمان انتخاب کردیم و دو نفر دیگر نیز به عنوان مسئول تئاتر خیابانی و روابط عمومی برگزیده شدند. حسن زاده دیگر اقدام انجمن هنر‌های نمایشی در یک سال گذشته را تشکیل کارگروه‌های مختلف بیان کرد و توضیح داد: کارگروه حقوقی ما به صورت رایگان در خدمت هنرمندان قرار دارد، دعاوی حقوقی آن‌ها را بررسی می‌کند و تاکنون حدود هشت مورد سازش انجام شده است. وی از فعال بودن کارگروه تئاتر خیابانی سخن گفت و ادامه داد: جشنواره تئاتر خیابانی شهر و روستا با عنوان «سفیر مهربانی» برنامه ریزی شده است و در هفته جاری پوستر آن رونمایی خواهد شد. بعد از ماه صفر نیز اجرای نمایش‌های خیابانی را در روستا‌ها و شهر‌های کوچک خواهیم داشت. حسن زاده برگزاری جشنواره تئاتر استانی به صورت وسیع، تشکیل و راه اندازی کارگروه کودک و پیگیری کارگروه شنبه‌های خوانش استان را از جمله اقدامات دیگر انجمن نام برد.

بدهی هنرمندان در جشنواره استانی را تسویه کرده‌ایم

وی یکی از برنامه‌های انجمن در برگزاری جشنواره تئاتر استانی امسال را، اجرای بخش خیابانی در یکی از شهرستان‌ها برشمرد و گفت: اگر شهرستانی واجد شرایط و دارای سالن‌های متعدد باشد، تا بخش صحنه‌ای را نیز به آنجا ببریم، می‌توانیم جشنواره استانی را در شهرستان‌ها برگزار و تمرکز زدایی را از همین جا آغاز کنیم. مدیرکل فرهنگ و ارشاد نیز با پیشنهاد ما موافقت کرده است. همچنین پیگیر هستیم تا بتوانیم در ۴۵ روز باقی مانده دو کارگاه آموزشی خوب با اساتیدی که از تهران دعوت خواهیم کرد برای هنرمندان استان برگزار کنیم. وی از امتیازات جشنواره تئاتر استانی سال گذشته را بدهی نداشتن به هنرمندان بیان کرد و گفت: بدهی همه آن‌ها در بخش‌های مختلف تسویه شده است؛ اما هنرمندان از سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ هنوز طلبکار هستند و یکی از مواردی که در حال پیگیری آن هستیم همین موضوع است.